του Απτχου (Ι)ε.α. Παν. Δημητριάδη-Μέλους ΔΣ ΕΑΑΑ
Την τελευταία διετία πολλά μέλη του Αμερικανικού Κογκρέσου επικρίνουν όλο και περισσότερο την Άγκυρα για τις προκλητικές δράσεις της, ξεδιπλώνοντας περαιτέρω νομοθετικές προτάσεις για επί πλέον κυρώσεις, πέραν της ματαίωσης των αεροσκαφών F-35. Οι κυρώσεις αυτές εκτιμάται ότι θα επιδεινώσουν τις σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας ενώ οι επιπτώσεις είναι δύσκολο να αξιολογηθούν στην παρούσα φάση.
Τον Οκτώβριο του 2019 αναφέρθηκε στους ΝΥΤ από οικονομικό αναλυτή, στα πλαίσια των πιθανών κυρώσεων ότι η απαγόρευση των συναλλαγών σε δολάρια από τις τουρκικές τράπεζες θα δημιουργούσε σοβαρότατα προβλήματα στο χρηματοπιστωτικό σύστημα της Τουρκίας και κατ’ επέκταση στο ίδιο το πολιτικό κατεστημένο του Ερντογάν.
Σήμερα οι εξαγωγές της Τουρκίας ανέρχονται σε 171 δις $ με το 56 % των εξαγωγών να κατευθύνονται στην Ευρώπη το 6% στις ΗΠΑ και το υπόλοιπο στις άλλες τρεις Ηπείρους με τα στοιχεία δείχνουν ότι το 2020 οι εξαγωγές θα μειωθούν κατά 20 δις $. Το 2019 οι εξαγωγές προς τις ΗΠΑ ήταν 10.6 δις $ από 4 δις το 2003 ενώ για την χώρα μας το εμπορικό ισοζύγιο είναι υπέρ υμών με 1,8 δις $ εξαγωγές και 1.4 δις $ εισαγωγές.
Αν και η Τουρκία έχει μακροχρόνιους εμπορικούς δεσμούς με τη Δύση, ένα νέο πλαίσιο εμπορικών κυρώσεων από τις ΗΠΑ (και την ΕΕ στα πλαίσια της τελωνειακής ένωσης) θα δημιουργούσε οικονομική ασφυξία στις εξαγωγές. Με τον πρόεδρο Ερτογάν να δηλώνει ότι αυτό μπορεί να οδηγήσει στην αποβολή του στρατιωτικού προσωπικού που υπηρετεί στην Τουρκία καθώς και την δέσμευση περιουσιακών στοιχείων των ΗΠΑ. Το άρθρο 231 του νόμου CAATSA, προβλέπει ότι ο Πρόεδρος των ΗΠΑ υποχρεούται να επιβάλει κυρώσεις σε κάθε συμβαλλόμενο μέρος που έχει εμπλακεί εν γνώσει του σε μια σημαντική συναλλαγή με την κυβέρνησης της Ρωσικής Ομοσπονδίας.
Στις 28 Οκτώβριου 2020, ο επανεκλεγείς Γερουσιαστής και Φιλέλληνας Bob Menendes παρουσίασε στην επιτροπή εξωτερικών υποθέσεων του Κογκρέσου το ψήφισμα S.Res. 755 με το οποίο απαιτεί από το Αμερικανικό ΥΠΕΞ να συντάξει έκθεση εντός 30 ημερών για την Τουρκία σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα, την εμπλοκή που έχει στον Ν.Καύκασο-Συρία-Λιβύη και Ιράκ, τη νομιμότητα εμπλοκής των αεροσκαφών F-16, των Drones σε διάφορες αποστολές κ.α., προκειμένου να εξεταστεί ένα νέο πλαίσιο κυρώσεων.
Υπάρχουν όμως και Γερουσιαστές όπως ο Paul McLeary και Mitch Mc Connell οι οποίοι εκφράζουν την άποψη ότι οι κυρώσεις δεν θα φέρουν αποτέλεσμα και θα οδηγήσουν την Τουρκία στην αγκαλιά της Ρωσίας ενώ θα έχει μικρό αντίκτυπο στην συνεχιζόμενη εκτός ελέγχου εξωτερική πολιτική της Άγκυρας. Την όλη κατάσταση φαίνεται ότι παρακολουθεί και ο Τούρκος δημοσιογράφος του Bloomberg Selcan Hacaoglou θέτοντας ερώτημα στο πεντάγωνο αν “Ο επικεφαλής του Πενταγώνου αμφισβητεί την πίστη της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ επειδή αγόρασαν τους S-400”.
Το Κογκρέσο με τον νόμο HR 6395 που εγκρίθηκε τον Ιούλιο του 2020 θα μπορούσε να επιβάλει περαιτέρω κυρώσεις στην Τουρκία. Ο λόγος που δεν επεβλήθησαν ήταν ότι ο Πρόεδρος Τραμπ τοποθετήθηκε ευνοϊκά απέναντι στον Ερτογάν δίνοντας προσωρινή λύση, που επιτρέπει στην Τουρκία να αποφύγει περαιτέρω κυρώσεις για τους S-400 με το πρόσχημα της μη ολοκληρωμένης επιχειρησιακής αξιοποίησης αν και ήταν σε γνώση του ότι η Τουρκία εκτέλεσε δοκιμές του συστήματος στην Μαύρη θάλασσα.
Ο τερματισμός του εμπάργκο όπλων στην Κύπρο, τα ζητήματα οριοθέτησης της ΑΟΖ, η παροχή Στρατιωτικής Εκπαίδευσης-Κατάρτισης των ΕΔ της Κύπρου, η δημιουργία Ενεργειακού Κέντρου Ασφάλειας στην Κύπρο, η σταθερή σχέση Ελλάδας-ΗΠΑ έχουν προκαλέσει οξεία αντίδραση στην Άγκυρα η οποία επιδιώκει την πλήρη ανεξαρτητοποίηση της από την Δύση δημιουργώντας προφίλ μεγάλης δύναμης. Ενδεικτική είναι η πορεία της στα εξοπλιστικά προγράμματα από το 1970 μέχρι σήμερα. Η επίσκεψη του Αμερικανού ΥΠΕΞ κ.Pompeo στο Πατριαρχείο, σε ένα ταξίδι που περιλαμβάνει τη Γαλλία, Γεωργία, Ισραήλ, Η.Α.Ε., Κατάρ και Σαουδική Αραβία, δημιούργησε καχυποψία στην Άγκυρα περί των προθέσεων της Ουάσιγκτον. Φαίνεται ότι το μέλλον των σχέσεων Ουάσιγκτον-Άγκυρας να πέφτει σε αναταράξεις και η έξοδος από αυτές ή μή, θα εξαρτηθεί από την συμπεριφορά της Άγκυρας σε καίρια θέματα που επηρεάζουν τις σχέσεις των δύο χωρών όπως:
-Η πλήρη επιχειρησιακή αξιοποίηση των S-400.
-Η συνέχιση εμπλοκής σε περιφερειακές κρίσεις στη Συρία, Λιβύη, Ναγκόρνο-Καραμπάχ, στην Αν. Μεσόγειο με την Ελλάδα, Κύπρο, Ισραήλ, Αίγυπτο και τα Αραβικά κράτη.
-Η ικανότητα να δημιουργήσει δική της σφαίρα επιρροής στα Μουσουλμανικά κράτη, με την χρήση στρατιωτικών και οικονομικών μέσων.
Η πολιτική, οικονομική και διπλωματική αστάθεια που παρουσιάζει σήμερα η Άγκυρα απέναντι στις ΗΠΑ και την ΕΕ, δημιουργεί νόμιμα σενάρια διαδοχής στο Πολιτικό-Οικονομικό και Γεωστρατηγικό πεδίο. Ίσως τελικά η επίσκεψη Pompeo στο Οικουμενικό Πατριαρχείο να μην ήταν τυχαία αλλά να έδωσε χρησμό στον Ερντογάν που ενέχει ερμηνείας.
Η Αθήνα απέναντι στην ασταθή-προκλητική και κακόπιστη συμπεριφορά της Άγκυρας, αντιπαραθέτει σταθερή εξωτερική πολιτική και ανάπτυξη περιφερειακών σχέσεων. Ωστόσο η υλοποίηση του αμυντικού σχεδιασμού είναι ο κύριος παράγοντας που θα περιορίσει στο ελάχιστο τα ατυχήματα, ενώ κρίνεται επιτακτική η ανάγκη νέας Δομής Δυνάμεων και αλλαγής του νόμου περί προμηθειών. Τα κράτη που παρέχουν οπλικά συστήματα θα πρέπει να δεσμεύονται ότι η χρήση τους θα πρέπει να είναι για αμυντικό σχεδιασμό της χώρας και μόνο.
“Τα δίκαια ισχύουν μόνο όταν την κρίσιμη και αποφασιστική στιγμή διαθέτεις ισχύ” (Θουκυδίδης).