του Απτχου (Μ)ε.α. Θεόδωρου Γιαννιτσόπουλου-Επίτιμου ΔΓ’Κ ΓΕΑ
Η ασφάλεια είναι μια έμφυτη έννοια στον ανθρώπινο νου και ο βασικός της ορισμός αφορά στην «απουσία κινδύνου». Η ασφάλεια σχετίζεται με όλες τις ανθρώπινες δραστηριότητες και επομένως όλες οι κοινωνίες είναι οργανωμένες κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να εγγυώνται την δημόσια ασφάλεια. Πέρα από την ηθική διάσταση, η ασφάλεια είναι και κοινωνική απαίτηση, καθώς τα ατυχήματα προκαλούν απώλειες ή ζημίες σε άτομα ή περιουσίες και επομένως έχουν κοινωνικό και οικονομικό κόστος. Για το λόγο αυτό δραστηριότητες που θα μπορούσαν να προκαλέσουν απώλειες ή ζημίες ελέγχονται από τις εθνικές αρχές μέσω νομοθεσίας και κανονισμών.
Στο πεδίο της αεροπλοΐας ως απόρροια της Συνθήκης του Σικάγο του 1944 (Ίδρυση του ICAO) θεσπίστηκε η έννοια της αξιοπλοΐας και θεσμοθετήθηκαν διεθνή πρότυπα, απαιτήσεις και συνιστώμενες πρακτικές για την προαγωγή της ασφάλειας των πτήσεων. Οι εν λόγω προβλέψεις, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ενσωματώθηκαν στο Ενωσιακό Δίκαιο και εφαρμόζονται απαρέγκλιτα από τα κράτη μέλη της Ένωσης.
Το εν λόγω κανονιστικό πλαίσιο έχει εφαρμογή στην πολιτική αεροπλοΐα, εντέλει όμως τα κράτη, σε εθνικό επίπεδο, να εισαγάγουν ανάλογες προβλέψεις για τα κρατικά αεροσκάφη (Ένοπλων Δυνάμεων, Αστυνομίας, Πυροσβεστικής, Λιμενικού κ.τ.λ.) και τα συναφή αεροναυτικά προϊόντα.
Για το σκοπό αυτό η ΕΕ, μέσω του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Άμυνας συνέταξε το Βασικό Πλαίσιο περί αξιοπλοΐας στρατιωτικών αεροσκαφών και ανέπτυξε τις απορρέουσες από αυτό απαιτήσεις αξιοπλοΐας, ενώ παράλληλα το NATO εξέδωσε το 2013 την Πολιτική Αξιοπλοΐας. Τα ανωτέρω κείμενα έχουν γίνει αποδεκτά από το ΥΠΕΘΑ το οποίο έχει δεσμευτεί για την ενσωμάτωσή τους στο νομικό και θεσμικό πλαίσιο που διέπει τις ΕΔ της χώρας μας.
Προς υλοποίηση των δεσμεύσεων της χώρας μας στο πεδίο αυτό, ειδική επιτροπή εμπειρογνωμόνων του ΥΠΕΘΑ συνέταξε το 2015 πρόταση σχεδίου νόμου, που αποσκοπεί στην ίδρυση Εθνικής Στρατιωτικής Αρχής Αξιοπλοΐας στο Υπουργείο Εθνικής Άμυνας και στη θέσπιση κανόνων και απαιτήσεων για την εγκαθίδρυση και διατήρηση υψηλού και ομοιόμορφου επιπέδου ασφαλείας των αεροναυτικών μέσων των Ενόπλων Δυνάμεων μέσω της διασφάλισης της αξιοπλοΐας αυτών. Η εν λόγω πρόταση έτυχε της καθολικής αποδοχής της Ηγεσίας των ΕΔ στο ανώτατο επίπεδο (έγκριση ΣΑΓΕ το 2015) και προωθήθηκε στο αρμόδιο γραφείο του ΥΠΕΘΑ για την τελική νομοτεχνική επεξεργασία προκειμένου να προωθηθεί στην ΒτΕ προς ψήφιση.
Δράττοντας την ευκαιρία από όσα διέκρινα στο πρόσφατο νομοσχέδιο του ΥΠΕΘΑ, που αναρτήθηκε προς διαβούλευση, με αντικείμενο τη ρύθμιση θεμάτων που αφορούν μεταξύ άλλων, στη μέριμνα του ΥΠΕΘΑ για το στρατιωτικό προσωπικό των Ενόπλων Δυνάμεων (ΕΔ) καθώς επίσης και στο μείζον θέμα, αυτό της ίδρυσης και λειτουργίας Εθνικής Στρατιωτικής Αρχής Αξιοπλοΐας ( ΕΣΑΑ ), θέτω υπόψη σας κάποιες απόψεις – προτάσεις μου.
Απόψεις – Προτάσεις
Με το παρόν άρθρο μου θεωρώ ως άκρως αναγκαίο να σας ενημερώσω για τα βασικά κριτήρια, που κατά την άποψή μου πρέπει να καλύπτει ο συγκεκριμένος φορέας, σύμφωνα και με τις προβλέψεις των καθ’ ύλη αρμοδίων Οργανισμών της ΕΕ όπως ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Άμυνας ( EDA ), έτσι ώστε η Ηγεσία του ΥΠΕΘΑ να παρέμβει με τον πλέον αποτελεσματικό και ενδεδειγμένο τρόπο, για την συγκρότηση της ΕΣΑΑ και να λάβει τα κατάλληλα μέτρα, προκειμένου να διασφαλισθούν κατ’ ελάχιστο τα βασικά προαπαιτούμενα, ίδρυσης, υπαγωγής, στελέχωσης, ομαλής λειτουργίας και πιστοποίησης, με στόχο η ΕΣΑΑ ως ο αρμόδιος φορέας της χώρας μας, να καλύπτει όλα τα διεθνή πρότυπα και να εκπληρώνει στο μέγιστο το σκοπό ίδρυσης και λειτουργίας της, ισάξια και αποδεκτή από τους αρμόδιους διεθνείς οργανισμούς.
Η συγκεκριμένη πρόταση σχεδίου νόμου με τις διατάξεις που εισαγάγει στο νομικό πλαίσιο της χώρας μας, πρέπει να δημιουργεί το κατάλληλο πλαίσιο στον τομέα της ασφάλειας των αερομεταφορών – επιχειρήσεων των στρατιωτικών ιπτάμενων μέσων, μέσω του οποίου προάγεται η ασφάλεια πτήσεων, ικανοποιούνται οι διεθνείς υποχρεώσεις της χώρας μας στον τομέα της αξιοπλοΐας, αυξάνεται το κύρος της χώρας μας και δίδεται ώθηση στην εγχώρια αμυντική βιομηχανία.
Στο προτεινόμενο προς ψήφιση πολυνομοσχέδιο και όσον αφορά στις διατάξεις περί Αξιοπλοΐας (άρθρο 51) διαπιστώνονται τα ακόλουθα:
Η αποστολή της ΕΣΑΑ, βάσει του άρθρου 51, περιορίζεται στην αρμοδιότητα διασφάλισης της αξιοπλοΐας των στρατιωτικών αεροσκαφών και αεροναυτικών συστημάτων που χρησιμοποιούνται από τις ΕΔ και είναι καταχωρισμένα στα μητρώα τους. Ως εκ τούτου, η ΕΣΑΑ δεν θα δύναται να πιστοποιήσει την αξιοπλοΐα στρατιωτικών αεροσκαφών και αεροναυτικών συστημάτων που η εγχώρια αεροναυτική βιομηχανία σχεδιάζει και παράγει και τα οποία πρόκειται να εξάγει εκτός της χώρας. Η συγκεκριμένη διατύπωση αποτελεί τροχοπέδη στην ανάπτυξη και ευδοκίμηση της εγχώριας αεροναυτικής βιομηχανίας και έρχεται σε αντίθεση με το πλαίσιο που έχει τεθεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο μέσω του EDA και συνολικά με τη διεθνή πρακτική.
Δεν προβλέπεται η δυνατότητα αναγνώρισης της ΕΣΑΑ από εθνικές στρατιωτικές αρχές άλλων χωρών και κατ’ επέκταση δεν θα είναι δυνατή η αναγνώριση από τρίτες χώρες των πιστοποιητικών – αδειών, που η Ελληνική ΕΣΑΑ θα χορηγεί για στρατιωτικά αεροσκάφη και λοιπά αεροναυτικά προϊόντα, που οι φορείς των ΕΔ και η εγχώρια αεροναυτική βιομηχανία σχεδιάζουν και παράγουν.
Δεν περιγράφονται με επάρκεια και σαφήνεια οι αρμοδιότητες που ανατίθενται στην ΕΣΑΑ για την διαχείριση της αξιοπλοΐας στρατιωτικών αεροναυτικών προϊόντων, τόσο στις ΕΔ, όσο και στην εγχώρια αεροναυτική βιομηχανία.
Δεν έχουν συμπεριληφθεί βασικές απαιτήσεις, που αφορούν στις απαιτήσεις αξιοπλοΐας στρατιωτικών αεροναυτικών προϊόντων, την εσωτερική διάρθρωση της ΕΣΑΑ, τις αρμοδιότητες των οργανωτικών της μονάδων και τα προσόντα του προσωπικού, που θα την στελεχώνει.
Η ΕΣΑΑ υπάγεται στο ΓΕΕΘΑ και όχι στο ΥΠΕΘΑ, γεγονός το οποίο δεν ικανοποιεί την βασική απαίτηση της πολιτικής αξιοπλοΐας του NATO, που επιβάλει την ανεξαρτησία των ΕΣΑΑ από τους φορείς προμηθειών και επιχειρήσεων. Επίσης με την συγκεκριμένη υπαγωγή της ΕΣΑΑ:
– Δεν δύναται να υλοποιηθούν οι προβλέψεις του ευρωπαϊκού βασικού πλαισίου αξιοπλοΐας στρατιωτικών αεροσκαφών που έχει εκδώσει ο EDA, βάσει των οποίων ορίζεται ότι πρέπει να υπάρχουν διακριτές αρμοδιότητες μεταξύ της ΕΣΑΑ και των ελεγχόμενων/εποπτευόμενων από αυτήν φορέων και να παρέχεται στην ΕΣΑΑ η απαιτούμενη νομική ισχύς για την επιβολή εφαρμογής των εθνικών στρατιωτικών κανονισμών αξιοπλοΐας στους φορείς των ΕΔ και της εγχώριας αεροναυτικής βιομηχανίας.
– Δεν κατοχυρώνεται νομικά η απαιτούμενη από το ευρωπαϊκό κανονιστικό πλαίσιο αξιοπλοΐας δυνατότητα της ΕΣΑΑ να χορηγεί άδειες σε οικονομικούς φορείς της εγχώριας αεροναυτικής βιομηχανίας για την σχεδίαση, παραγωγή και συντήρηση αεροναυτικών προϊόντων.
– Δεν διασφαλίζεται η αμεροληψία της ΕΣΑΑ και η ισονομία μεταξύ ενός φορέα των ΕΔ και ενός οικονομικού φορέα από την εγχώρια αμυντική βιομηχανία, οι οποίοι δραστηριοποιούνται στον ίδιο τομέα και αξιολογούνται, αδειοδοτούνται και ελέγχονται με το ίδιο κανονιστικό πλαίσιο αξιοπλοΐας στρατιωτικών αεροναυτικών προϊόντων, καθώς θα εποπτεύονται από υπηρεσία υπαγόμενη σε επιχειρησιακό φορέα των ΕΔ.
– Περιορίζονται σημαντικά οι δυνατότητες αναγνώρισης της ΕΣΑΑ από άλλες εθνικές στρατιωτικές αρχές αξιοπλοΐας των κρατών μελών της ΕΕ και του NATO, αμφισβητώντας ενδεχομένως την αξιοπιστία και το κύρος της. Η μη αναγνώριση ή η υπό συνθήκες και περιορισμούς αναγνώριση της ΕΣΑΑ ενδέχεται να προκαλέσει:
– Αμφισβήτηση της αξιοπιστίας των πιστοποιητικών και αδειών που η Ελληνική ΕΣΑΑ θα εκδίδει.
– Επιβολή περιορισμών στα ελληνικά στρατιωτικά ιπτάμενα μέσα κατά την συμμετοχή τους σε διεθνείς συμμαχικές επιχειρήσεις και ασκήσεις της ΕΕ και του NATO.
– Δυσχέρειες στις προσπάθειες διμερών/πολυμερών συνεργασιών/συμπράξεων της ελληνικής αεροναυτικής βιομηχανίας.
Θεωρώ επιβεβλημένο να επισημάνω ότι, η συγκεκριμένη πρόταση σχεδίου νόμου με τις διατάξεις που εισαγάγει στο νομικό πλαίσιο της χώρας μας, πρέπει να δημιουργεί το κατάλληλο πλαίσιο στον τομέα της ασφάλειας των αερομεταφορών – επιχειρήσεων των στρατιωτικών ιπτάμενων μέσων, μέσω του οποίου προάγεται η ασφάλεια πτήσεων, ικανοποιούνται οι διεθνείς υποχρεώσεις της χώρας μας στον τομέα της αξιοπλοΐας, αυξάνεται το κύρος της χώρας μας και δίδεται ώθηση στην εγχώρια αμυντική βιομηχανία.
Ως εκ τούτου, η αναγκαιότητα και σκοπιμότητα για τη συγκρότηση ΕΣΑΑ στην Χώρα μας είναι αδιαμφισβήτητη και για το λόγο αυτό η εν λόγω πρόταση πρέπει να στοχεύει:
– Στη διαμόρφωση της εθνικής πολιτικής αξιοπλοΐας και στη θεσμοθέτηση του εθνικού πλαισίου αναφοράς, το οποίο θα εναρμονίζεται με το αντίστοιχο ευρωπαϊκό κανονιστικό πλαίσιο και θα συνάδει με την διεθνή πρακτική στον τομέα της αξιοπλοΐας.
– Στην έκδοση των απαιτούμενων κανονισμών και διατάξεων.
– Στον καθορισμό των απαιτήσεων και διαδικασιών πιστοποίησης της αξιοπλοΐας αεροναυτικών προϊόντων και συναφούς εξοπλισμού για στρατιωτική χρήση.
– Στην παροχή εγκρίσεων στους φορείς σχεδίασης, κατασκευής και συντήρησης αεροναυτικών προϊόντων εξαρτημάτων και συσκευών των Ενόπλων Δυνάμεων και της αμυντικής βιομηχανίας, επί θεμάτων που άπτονται της αξιοπλοΐας.
– Στην διαχείριση και εποπτεία του υφιστάμενου αμυντικού αεροναυτικού υλικού σχετικά με την συμμόρφωσή του με τις κανονιστικές διατάξεις.
– Στην ανεξαρτησία της ρυθμιστικής και εποπτικής λειτουργίας της ΕΣΑΑ από τους φορείς προμηθειών και εκμετάλλευσης του αμυντικού αεροναυτικού υλικού.
– Στη νομική θωράκιση των φορέων εκμετάλλευσης των στρατιωτικών ιπτάμενων μέσων έναντι απαιτήσεων τρίτων, σε περιπτώσεις διεκδικήσεων έπειτα από ατυχήματα.
– Στην μεγιστοποίηση της αποτελεσματικότητας των στρατιωτικών φορέων σε οικονομικοτεχνικό αλλά και επιχειρησιακό επίπεδο.
– Στην μείωση των αμυντικών δαπανών και επενδύσεων σε νέα προϊόντα και τεχνολογίες άμυνας στον αεροναυτικό τομέα και στην ενδυνάμωση της εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας.
Προς υλοποίηση των προαναφερθέντων στόχων η συγκεκριμένη πρόταση σχεδίου νόμου, πέραν της ίδρυσης της ΕΣΑΑ, πρέπει να εμπεριέχει διατάξεις που καθορίζουν τα ακόλουθα:
– Τις βασικές απαιτήσεις αξιοπλοΐας στρατιωτικών αεροσκαφών και λοιπών αεροναυτικών προϊόντων.
– Τις αρμοδιότητες, την υπαγωγή και την απαιτούμενη οργανωτική δομή της Αρχής, ώστε αυτή να ανταποκρίνεται πλήρως στο σκοπό που θα επιτελεί και η οργάνωσή της να συνάδει με το διεθνές περί αξιοπλοΐας κανονιστικό πλαίσιο.
– Τα βασικά προσόντα/ικανότητες του προσωπικού, που θα στελεχώνει την ΕΣΑΑ.
– Την δυνατότητα αναγνώρισης Αρχών Αξιοπλοΐας άλλων κρατών και των πιστοποιητικών που αυτές εκδίδουν προκειμένου να διευκολύνεται η χρήση των αεροναυτικών προϊόντων, που εισάγονται από τα εν λόγω κράτη και παράλληλα να μειώνεται το κόστος, που απαιτείται για την πιστοποίησή τους από τους εγχώριους φορείς εκμετάλλευσης.
– Την απαίτηση έκδοσης νηολογίου για όλα τα ιπτάμενα μέσα των Ελληνικών ΕΔ, το οποίο, διεθνώς, αποτελεί μια από τις βασικότερες απαιτήσεις στο πεδίο της αεροπλοΐας.
– Το πλαίσιο Σχεδίασης, Παραγωγής και Συντήρησης στρατιωτικών αεροσκαφών και λοιπών αεροναυτικών προϊόντων από την εγχωρία αμυντική βιομηχανία και την πιστοποίηση αυτών των προϊόντων προκειμένου να καθίσταται εφικτή – αποδεκτή, αφενός η χρήση τους από τις ελληνικές ΕΔ, αφετέρου η εξαγωγή τους σε τρίτες χώρες.
– Την απαίτηση έκδοσης κανονισμών με τις απαιτήσεις αξιοπλοΐας για τους φορείς που δραστηριοποιούνται στην σχεδίαση, κατασκευή και συντήρηση στρατιωτικών αεροναυτικών προϊόντων και στην εκπαίδευση τεχνικού προσωπικού (εντός ΕΔ και στην αμυντική βιομηχανία).
– Την απαίτηση αδειοδότησης του προσωπικού, που εμπλέκεται στις ανωτέρω δραστηριότητες.
– Την απαίτηση αδειοδότησης των φορέων των ΕΔ και της αμυντικής βιομηχανίας, που εκτελούν δραστηριότητες σχεδίασης, παραγωγής και συντήρησης στρατιωτικών αεροσκαφών και λοιπών αεροναυτικών προϊόντων καθώς και εκπαίδευσης τεχνικού προσωπικού.
– Την εποπτεία – έλεγχο της λειτουργίας και των διαδικασιών των ανωτέρω φορέων (σχεδίασης, παραγωγής, συντήρησης και εκπαίδευσης) και του εμπλεκόμενου στις εν λόγω δραστηριότητες προσωπικού (ΕΔ και αμυντική βιομηχανία).
Από όλα τα προαναφερόμενα είναι εμφανέστατο ότι η αναγκαιότητα και σκοπιμότητα για τη δημιουργία ΕΣΑΑ στην Χώρα μας είναι αδιαμφισβήτητη, γεγονός το οποίο έχει επιβεβαιωθεί και από την στρατιωτική ηγεσία του ΥΠΕΘΑ στο πρόσφατο παρελθόν με σχετική απόφαση του ΣΑΓΕ το 2015.
Κατόπιν των ανωτέρω και χωρίς να στοχεύω στο ελάχιστο σε παρέμβασή μου στο σημαντικότατο έργο του ΥΕΘΑ, κρίνω ως αναγκαίο οι καθ’ ύλη αρμόδιοι φορείς του ΥΠΕΘΑ να λάβουν υπόψη τους τις προαναφερόμενες προτάσεις, στο πλαίσιο τελικής διαμόρφωσης του υπόψη νομοσχεδίου για ψήφισή του από τη Βουλή των Ελλήνων, προκειμένου να διασφαλισθούν κατ’ ελάχιστο τα βασικά προαπαιτούμενα , ίδρυσης, υπαγωγής, στελέχωσης, ομαλής λειτουργίας και πιστοποίησης, με στόχο η ΕΣΑΑ ως ο αρμόδιος φορέας της χώρας μας, να καλύπτει όλα τα διεθνή πρότυπα και να εκπληρώνει στο μέγιστο το σκοπό ίδρυσης και λειτουργίας της, ισάξια και αποδεκτή από τους αρμόδιους διεθνείς οργανισμούς.